Niet: hoe delen we de ruimte in? Maar: wie?
Bij EMMA doen we (toegepast) wetenschappelijk onderzoek, geven strategisch advies, organiseren participatieve en deliberatieve processen en maken content. We werken vaak samen met overheden en burgers aan maatschappelijke vraagstukken. Het leuke aan werken aan zo veel verschillende opdrachten tegelijkertijd, is dat je een goed beeld krijgt van wat er leeft in bestuurlijk Nederland. En dat vinden wij, Anne Verschraagen en Jan Maessen, experts Ruimte & Wonen bij EMMA, dan weer interessant om over na te denken. Op dit moment zien we dat naar nieuwe besluitvormingsmechanismen wordt gezocht voor de ruimtelijke ontwikkeling. In deze nieuwsbrief nemen we je graag mee in onze gedachten hierover: hoe geven we besluitvorming rondom ruimtelijke ontwikkeling vorm? En wat voor zin heeft dat? Wanneer doen we het goed?
Wie heeft regie?
In Nederland waren we altijd trots op onze ruimtelijke ontwikkeling: geen versnipperd landschap, maar een gestructureerde ruimtelijke planning met een vrij sterke nationale regie. Met het opheffen van het ministerie van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer in 2010 kwam daar een einde aan. Inmiddels zijn we 13 jaar verder en is de competitie om de ruimte in Nederland groter dan ooit. Tegen de achtergrond van een reeks crisissen – denk: woningnood, asielopvang, de energietransitie, landbouw en stikstof – klinkt de roep om meer nationale regie. Dat zette ons aan het denken: de kennis en kunde van gemeenten is waardevol en moet worden benut. Gaan we van het ene uiterste over in het andere? Welk type regie past? We schreven er een essay over en spraken met Eveline Kokx (afdelingshoofd ruimtelijk beleid in Gouda en voormalig projectleider van de Haagse Omgevingsvisie) en Ivana Somers (wethouder Bouwen en Wonen in Vlaardingen).
Het heft in eigen handen
Besluitvorming rondom ruimtelijke ontwikkeling vindt ook op microniveau plaats. Bijvoorbeeld in woongroepen, die één van de oplossingen vormen voor de oververhitte woningmarkt. Onze collega Valerie van Niel maakte een serie beeldessays ‘Bouwen buiten gebaande paden.’ In het laatste essay zie je de omgebouwde kleuterschool van Tessa, Hubert, Fleur, Dinand, Eli, Timo en Martijn. In het essay lees je hoe ze als groep keuzes maakten over de verbouwing en inrichting en hoe ze met gemeente en andere partijen samenwerkten. Interessant, want: innovatie in de ruimtelijke ontwikkeling, op het meest elementaire niveau.
Thuis geven
Om nog even op het microniveau te blijven; de termen ‘ruimtelijke ontwikkeling’ en ‘leefomgeving’ zijn voor veel mensen nietszeggend, abstract. Het krijgt pas kleur als we denken aan het wandelingetje dat we 's avonds graag nog even maken, de geur van de buurtbakker die ons ‘s ochtends tegemoetkomt, de warme groet van een buur, of de steiger vlakbij waar we in de zomer graag zwemmen. Onze collega Ilse Tanis deed onderzoek naar de relatie tussen bouwen, wonen en thuis-zijn. Ze schreef een artikel over de vraag: in hoeverre is onze manier van bouwen en wonen in lijn met dat wat nodig is om ons thuis te voelen?
En daar kunnen mensen die op macroniveau zeggenschap hebben over het bouwen en beheren van woningen dan weer iets van leren. Ilse roept hen op om geen huizen te bouwen, maar thuizen. Die gedachte meenemen is cruciaal. Wonen gaat immers vooral over verbinden en (ver)blijven, zo merkt Ilse op. En: interessant genoeg heeft dat ook te maken met besluitvorming. Want niet iedereen kan in diens droomhuis wonen, maar zorgen dat een huis eigen en vertrouwd voelt, door bewoners beslisruimte en –bevoegdheid te geven, leidt ook tot een thuisgevoel. Hoe dat vorm te geven, is een belangrijk vraagstuk.
Tot slot
In de tips die we deelden zie je dat besluitvorming vaak gaat over regie; wie voert de regie? En bewaart diegene binnen die regie ook zeggenschap voor andere, kleinere spelers? Door anderen mee te laten denken, bijvoorbeeld in een burgerberaad, of door gemeenten een actieve rol te laten houden in de woningbouwopgave, ontstaat eigenaarschap en wordt bepaalde kennis en kunde benut.
Volgende maand versturen we een nieuwsbrief waarin we je meenemen in een ander maatschappelijk thema. Heb je nog vragen of opmerkingen? Stuur een mailtje naar redactie@emma.nl.
Vond je deze nieuwsbrief leuk en wil je ‘m tippen aan je vrienden of collega’s? Leuk! Je kan ‘m gewoon doorsturen.
Tot de volgende!
Anne Verschraagen en Jan Maessen
