Maar eerst, wat is eergerelateerd geweld?

Met eergerelateerd geweld worden verschillende vormen van geweld bedoeld die worden gepleegd om te voorkomen dat een familielid gedrag vertoont dat de familie-eer kan schaden. Het kan ook gaan om gedrag waarmee de goede naam van de familie moet worden hersteld als de eer al is geschonden. De familie-eer kan op veel verschillende manier worden ‘geschaad’. Bijvoorbeeld door de ‘verkeerde’ partner te kiezen, een ‘verkeerde’ seksualiteit te hebben, je maagdelijkheid te verliezen, zwanger te raken buiten het huwelijk, of door een relatie te verbreken. J. Janssen & J. ten Voorde, Het digitale jasje van eergerelateerd geweld. (Strafrechtelijke) mogelijkheden en beperkingen, PROCES, 2019, 3, p 218 – 227.

De afgelopen jaren kwamen bij de politie tussen de 1500 en 3000 zaken binnen waarbij rekening wordt gehouden met een eermotief voor het geweld. In 2018 werden 529 van deze zaken voorgelegd aan het Landelijk Expertise Centrum Eer Gerelateerd Geweld (LEC EGG). Meestal ging het om bedreiging (37%) en mishandeling (31%). Ook was sprake van vijf moorden en doodslagen, 12 pogingen daartoe en één geval van zelfdoding. Het gaat met name om vrouwelijke slachtoffers, maar het treft ook enkele mannen (in 2018 waren 2 van de 5 fatale slachtoffers mannen). In 2018 speelden de meeste zaken zich af in een Turkse, Marokkaanse, of Syrische context. Die verdeling blijft redelijk stabiel over de jaren. Wel is er een toename van het aantal zaken met een Syrische achtergrond (Nationale Politie, Terugblik op 2018 Jaarverslag van het Landelijk Expertisecentrum Eer Gerelateerd Geweld).

Mantra: ‘als je elkaar leert kennen, komt het goed’

Er zijn verschillende partijen vanuit zorg en veiligheid betrokken bij het signaleren, voorkomen en aanpakken van eergerelateerd geweld. Dat zijn onder andere politie, het Landelijk Expertisecentrum Eer Gerelateerd Geweld, de vrouwenopvang en gespecialiseerde hulpverlening. Die verschillende partijen hebben allemaal hun eigen expertise. Die expertise wordt optimaal benut wanneer de partijen van elkaar begrijpen wat die specialistische kennis inhoudt en samen zoeken naar formele en informele wegen om daarvan gebruik te maken. En omdat elke zaak uniek is vraagt dat om constante afstemming tussen deze partijen. En wat is daarvoor nodig? Het lijkt misschien een open deur, maar ‘als je elkaar leert kennen, komt het goed’ lijkt ook hier dé mantra. Vaste teams en bouwen aan vertrouwen zijn essentiële elementen voor een goede samenwerking. 

‘Decentralisatie voor hulp bij eergerelateerd geweld niet helpend’ 

Wat het nog eens extra ingewikkeld maakt, is dat hulp bij eergerelateerd geweld vraagt om specialistische kennis van bijvoorbeeld, ‘wij-culturen’, andere normen, waarden, leefregels en gedragscodes. En die expertise is vaak niet op regionaal, maar op landelijk niveau aanwezig. 

Volgens professionals zit de decentralisatie daarom soms flink in de weg bij een effectieve aanpak van eergerelateerd geweld. Het idee achter de decentralisatie is natuurlijk dat er meer maatwerk wordt geleverd én dat zorg dichter bij de patiënt/cliënt wordt georganiseerd. Maar naast dat die expertise dus vaak niet in de regio aanwezig is, zijn slachtoffers van eergerelateerd geweld vanwege hun veiligheid juist gebaat bij het verplaatsen naar een andere regio. Dat vraagt om creatieve en out of the box oplossingen. 

We zien slechts het topje van de ijsberg 

Dat er nog werk aan de winkel is, wordt op het congres wel duidelijk. Zo geeft een professional van het Landelijk Expertise- en behandelcentrum op het terrein van geweld in afhankelijkheidsrelaties aan dat we slechts het topje van de ijsberg zien. ‘Doordat het thema niet meer op de landelijke agenda staat, verslapt de aandacht. Bij de aanpak van eergerelateerd geweld is het dan ook van belang dat wordt erkend dat sommige zaken landelijke expertise vragen.’ 

Ook vanuit de politie zijn er nog genoeg stappen te zetten. ‘Bij complexe zaken waarbij partijen vanuit zorg én veiligheid nodig zijn voor een duurzame oplossing, moeten wij als politie eerder aangehaakt zijn. Binnen de politie zijn we gewend om te denken vanuit individuen en momenten, en minder vanuit het wij-denken en het bekijken van het vraagstuk als geheel. Dat is wel nodig!’, vertelt de portefeuillehouder Zorg & Veiligheid van de politie.