Participatie in de energietransitie: niet makkelijk, maar wel noodzakelijk
Hoofdafbeelding
De energietransitie raakt ons allemaal. Of we dat nu leuk vinden of niet. ‘En dat gevoel zien we terug in ons werk', merken EMMA’s energie-experts Jonneke Stans en Reinout de Vries. Jonneke en Reinout hebben veel ervaring met participatietrajecten waarin burgers, lokale-, regionale- en landelijke bestuurders met elkaar in gesprek gaan over de energietransitie. Jonneke: ‘Er moeten moeilijke keuzes gemaakt worden. Duidelijk is dat we veel verschillende vormen van duurzame energie nodig hebben. Die allemaal impact hebben op onze leefomgeving. En niet iedereen zit te wachten op een verandering van uitzicht. Plus, verduurzamingsmaatregelen kunnen veel geld kosten'. Reinout vult aan: ‘We zien dat politici en bestuurders daar soms niet uitkomen. En daarom wordt roep om inspraak vanuit burgers steeds groter. De massale opkomst van burgerberaden is daar een goed voorbeeld van. Hier zijn wij als EMMA ook volop mee bezig'.
Naast burgerberaden zijn er tal van andere manieren om burgerparticipatie vorm te geven. Belangrijk is dat het traject goed in elkaar zit. Het participatietraject moet passen bij het vraagstuk en er moet helder gecommuniceerd zijn. Doe je dit niet, dan kan een participatietraject meer kwaad doen dan goed. Maar hoe geef je een goed participatietraject over zo'n complex onderwerp als de energietransitie vorm? En waar moet je allemaal rekening mee houden?
Op tijd communiceren en heldere afspraken: de sleutels tot een goed participatietraject
EMMA’s Merel Rietveld, Betti Lemstra en Gijs Kist hebben voor de Regionale Energie Strategie van Midden-Holland (RES MH) een participatietraject opgezet en uitgevoerd.
De RES-regio Midden-Holland bestaat uit de gemeenten Bodegraven-Reeuwijk, Gouda, Krimpenerwaard, Waddinxveen en Zuidplas. Samen hebben zij afgesproken om in 2030 0,435 TWh duurzame energie op te wekken met zonne-energie. Hiervoor moeten er zonnepanelen (zonneveld of zonneweide) komen. Zo’n zonneweide klinkt wellicht gezellig in de oren, maar het kan grote impact hebben op het landschap. Met de vraag "Welke gebieden zijn het meest geschikt voor het opwekken van zonne-energie?” zijn Merel, Betti en Gijs op pad gegaan.
Het participatietraject bestond uit een mix van activiteiten: straatgesprekken, inwoneravonden en stakeholdergesprekken. Allemaal om een zo divers mogelijke groep mensen te bereiken. ‘Uiteindelijk was het een behoorlijke klus’, aldus Merel en Betti. Benieuwd naar hun lessen?
Je kunt een participatietraject uitdenken tot je een ons weegt, het gaat nooit zoals je het had bedacht.
In de energietransitie gaat het vaak over het opwekken van elektriciteit, maar ook de warmtetransitie is er een waar we mee te maken gaan krijgen. De stip op de horizon: in Nederland moeten in 2050 alle woningen op een duurzame manier verwarmd worden. Bijvoorbeeld met een warmtenet, warmtepomp of een andere techniek.
ANNE's Anne Kroese heeft meerdere participatietrajecten ontworpen en begeleid over de warmtetransitie en ging hierover in gesprek met Adviesbureau DWA.
Hier vind je een link naar de podcast
Laagland: hoe participatie ook grandioos fout kan gaan
Het Nationale Theater presenteert Laagland, een vlijmscherpe en komische voorstelling over de staat van Nederland. In de kleine gemeente Langwetering wordt de rust ruw verstoord als de plaatselijke recreatieplas wordt aangewezen als bestemming voor klimaat neutrale waterwoningen. Tijdens een ‘keukentafelgesprek’ op het gemeentehuis blijkt dat de lokale bewoners niets moeten hebben van de bouwplannen. Er ontstaat een verbeten strijd om lands- en lijfsbehoud.
De voorstelling raakt ons werk: inwoners, politiek, een projectontwikkelaar en externe adviseur hebben in de voorstelling te maken met de ontwikkeling van een innovatief duurzaam woningbouwproject Maar: verstaan ze elkaar nog wel? Hoe komen ze tot een besluit en lukt het om het project tot een goed einde te brengen?
Lees hier meer over de voorstelling
Betrek juist de mensen voor wie de energietransitie geen dagelijkse kost is
Iedere Nederlander heeft te maken met de transitie naar meer duurzame energie. Maar de impact die het op mensen heeft, verschilt. De Number Five Foundation van prinses Laurentien van Oranje organiseerde de afgelopen jaren een dialoog over hoe we kunnen zorgen voor een rechtvaardige energietransitie, in het rapport ‘Onzichtbare bruggen’ een verslag van deze gesprekken en de inzichten die het oplevert.
Het rapport beoogt geen definitieve oplossingen te geven om de energietransitie op een rechtvaardige manier te realiseren. Sterker nog, ook de vraag wat ‘rechtvaardigheid’ dan precies is, wordt niet definitief beantwoord. Toch is het een heel inzichtelijk rapport, want de lezer krijgt nieuwe perspectieven op de transitie. En dat maakt weer duidelijk hoe belangrijk het is om mensen voor wie het debat over de energietransitie geen dagelijkse kost is, te betrekken bij die transitie.
Tot slot
Participatie in de energietransitie is, net als de energietransitie zelf, niet altijd even makkelijk. Burgers en bestuurders kunnen lijnrecht tegenover elkaar staan. En dat terwijl er wel keuzes gemaakt moeten worden om de effecten van klimaatverandering tegen te gaan. Juist mensen betrekken voor wie de energietransitie geen dagelijkse kost is en de manier waarop je een gesprek aangaat -door helder te communiceren of bijvoorbeeld door een interactieve werkvorm – kunnen sleutels zijn tot vooruitgang en verbinding maken.
Volgende maand versturen we een nieuwsbrief waarin we je meenemen in een ander maatschappelijk thema. Heb je nog vragen of opmerkingen? Stuur een mailtje naar redactie@emma.nl.
Vond je deze nieuwsbrief leuk en wil je ‘m tippen aan je vrienden of collega’s? Leuk! Je kan ‘m gewoon doorsturen.
Tot de volgende!
Jonneke Stans en Reinout de Vries
