Twee miljoen zorgmedewerkers gezocht

In de media wordt de laatste tijd veelvuldig gerept over het zorginfarct. Ofwel het dichtslibben van de Nederlandse gezondheidszorg doordat we niet meer kunnen voldoen aan de vraag naar zorg. En deze vraag zal de komende jaren verder stijgen. Dat komt onder andere door de zogenaamde ‘dubbele vergrijzing’. In Nederland zullen er volgens de CBS Bevolkingsprognose 2021, zeker tot 2040, steeds meer ouderen bijkomen. Bovendien stijgt het aantal 80-plussers. We worden anno 2023 gemiddeld gezien ouder dan voorheen. Deze groep zal onvermijdelijk zorg nodig hebben.

Tegelijkertijd zijn er grote personeelstekorten. En ook deze worden alleen maar groter. In 2031 kunnen Nederlandse ziekenhuizen te maken krijgen met een tekort van ruim 24.000 zorgmedewerkers. De verpleeghuizen missen te zijner tijd naar verwachting nog meer collega’s. Zij hebben dan te maken met een tekort aan 51.900 medewerkers. In 2040, op de piek van vergrijzing, zijn er naar schatting meer dan twee miljoen zorgmedewerkers nodig.

De zorg slibt nu al dicht

Zorg is nu al schaars. Zo’n 120.000 mensen wachten op een operatie. Spoedafdelingen sluiten steeds vaker hun deuren, omdat de bedden vol zijn. Bij de vraag naar zorg moeten huisartsen en de wijkverpleging nu al regelmatig ‘nee’ verkopen aan patiënten. In de geestelijke gezondheidszorg resulteren lange wachtlijsten met regelmaat in een complete aanmeldstop. De jeugdzorg loopt voorop en kampt al langere tijd met hoge druk en lange wachtlijsten. En dat terwijl de problemen verergeren bij bijna de helft van de kinderen die moeten wachten op hulp. ‘De nood [in de jeugdzorg] is hoger dan ooit,’ schrijft de Sociaal-Economische Raad dan ook in een brief aan het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport. In feite slibt de zorg nu al dicht. En de piek van de vergrijzing moet nog komen.

Passende zorg als oplossingsrichting

Er wordt van alles gedaan om te voorkomen dat de zorg nog verder vastloopt. Zorgorganisaties proberen meer zorgmedewerkers aan zich te binden, met bijvoorbeeld zij-instromers, functiedifferentiatie en soms buitenlandse professionals. Het inperken van de zorgvraag gebeurt door in te zetten op preventie en leefstijlbevordering. In onder meer de jeugdzorg wordt in dit kader gewerkt aan het normaliseren dan wel demedicaliseren van de zorgvraag. Ook is er aandacht voor het vernieuwen van de aanbodkant door onder meer de inzet van e-health en technologische innovaties. En daarnaast het tegengaan van ‘onzinnige zorg’ en het toepassen van niet-bewezen interventies.

In het Integraal Zorgakkoord vormt het concept ‘passende zorg’ een oplossingsrichting om een toekomstbestendige gezondheidszorg te realiseren. Zorginstituut Nederland ziet ‘passende zorg’ als zorg die werkt en dus bewezen effectief is, die waar mogelijk dicht bij de cliënt plaatsvindt en waarbij cliënt en zorgverlener samen beslissen. Bovendien gaat passende zorg niet alleen over ziekte en behandelen, maar ook over gezondheid en wat iemand zelf kan.

Het eerlijke verhaal

Dit alles is hard nodig om te voorkomen dat de Nederlandse gezondheidszorg volledig vastloopt. Toch zal - alle inspanningen ten spijt - zorg nog schaarser worden dan het nu al is. Er zijn namelijk niet genoeg middelen én niet genoeg zorgmedewerkers om aan de zorgvraag te voldoen. Eén op de vier mensen moet dan in 2040 zorgmedewerker zijn. En dat is niet haalbaar. We kunnen dan ook niet dezelfde eisen blijven stellen aan de kwaliteit en toegankelijkheid van de zorg zoals we dat nu doen. We zullen genoegen moeten nemen met minder.

Dit is geen doemdenken. Dit is het eerlijke verhaal over de toekomst van de Nederlandse gezondheidszorg. Zorg wordt zo schaars dat de kwaliteit en toegankelijkheid van de zorg er onder te lijden heeft. Er moet meer aandacht komen voor dit eerlijke verhaal, omdat het de samenleving voor verschillende opgaven stelt. Laten we hier niet van weglopen, maar het gesprek met elkaar aangaan. De toenemende schaarste van de zorg schreeuwt om een maatschappelijk, professioneel en ethisch debat. Laten we dat ook op een goede en eerlijke manier voeren.

Wil je verder in gesprek over de toekomst van zorg? Neem contact op met onze experts Mary van den Wijngaart, Koen Gruijters en Lilly Bogičević.