EMMA tipt:

De gedrevene, Joop den Uyl 1919-1987 (biografie)

Geschreven door:

Dik Verkuil

Waarom moet je dit boek lezen?

Misschien wel vooral omdat Joop den Uyl een politicus was, waarvan je zou kunnen beweren dat het – met de blik van vandaag- wellicht een ‘uitstervende soort’ is. Namelijk: tot op het bot ideologisch gedreven. Visionair, scherp, intellectueel. Maar ook een tikje dogmatisch, prekerig en -nogal- overtuigd van het eigen gelijk. Naamgever van het ‘enige linkse kabinet’ dat Nederland ooit kende. En wellicht nog beroemder geworden door de ‘overwinningsnederlaag’ in 1977, die de PvdA tot de grootste partij maakte. Maar waarbij dat tweede kabinet Den Uyl er toch niet kwam. 

Den Uyl is misschien wel de personificatie van de jaren 60 en 70 in Nederland: hij was de belichaming (ook al wilde hij dat niet) van het zogenaamde biefstuksocialisme, waarbij ‘iedere arbeider een auto’ de nadruk op de welvaartsgroei legde. En hij domineerde de politieke debatten sinds de jaren ’50. Eerst als journalist van Vrij Nederland, niet veel later, als wethouder, minister en premier. Een intellectueel, gezegend met een geweldig uithoudingsvermogen. Kabinetsvergaderingen onder Den Uyl duurden vaker dan de bewindspersonen lief was tot in de ochtendgloren. 

Verkuil voegt aan dat beeld van die ideologisch bevlogen Den Uyl een laagje toe: hij heeft ook zeker oog voor de wat onzekere, schuchtere, streng gereformeerd opgevoede Den Uyl, die welhaast zijns ondanks uitgroeide tot dat grote politieke talent van de jaren 60 en 70.  En die – met de kennis van nu- zijn tijd wellicht vooruit was. Zo besefte hij al in 1973 dat de Club van Rome met haar ‘grenzen aan de groei’ een fundamentele kwestie aanroerde: ‘hij wilde de mensen vragen hun consumptie te beperken. Je moet de mensen duidelijk maken dat zeggenschap, spreiding van macht, meer waard kan zijn dan dat vliegtochtje dat men voor het eerst maakt met vakantie. Ze kunnen beter investeren in de opleiding van hun kinderen dan in een auto of in een nieuw bankstel. De hele samenleving staat in het teken van de wedren, die een soort van automatisme geworden is: alles moet groter, mooier, luxer. Dat kunnen we ons niet permitteren tegen de achtergrond van de fundamentele schaarste aan grondstoffen, de energiecrisis.’

Verkuil schrijft een vlotte, lezenswaardige biografie, waarbij de bewondering voor Den Uyl niet tegen de spreekwoordelijke plinten klotst. Desondanks is de ‘oude’ biografie van Anet Bleich uit 2008 wellicht toch beter, fraaier. Lees ze allebei, zouden we geneigd zijn te zeggen.