Op mijn toneelopleiding geloven ze in een inclusieve samenleving. Dat betekent in mijn geval dat ik op zaterdag begroet word door mensen met een beperking. Want een inclusieve samenleving heeft geen aparte verenigingen en groepen voor sport en kunst, afgescheiden van de rest van de samenleving. Inclusie brengt mensen met en zonder een beperking met elkaar in contact, maar dat is best even wennen.

Inclusieve samenleving?

Van een inclusieve samenleving is sprake als mensen met en zonder beperking samenleven in de maatschappij. Dat wil zeggen dat ze deel uitmaken van hetzelfde sociaal netwerk en gebruik kunnen maken van dezelfde voorzieningen. Schuurman, Martin, "Mensen met verstandelijke beperkingen in de samenleving", 2002 Het uitgangspunt van een inclusieve samenleving is dat een beperking niet meer als een individueel probleem gezien wordt, maar als een onderdeel van de hele samenleving. Steenbergen, Marijke, "Op weg naar een succesvolle inclusieve samenleving", 2011Dit perspectief is kenmerkend voor onze huidige visie, maar dat is niet altijd zo geweest.

'De visie is wel veranderd, maar ziet de praktijk er ook zo uit?'

Onderzoekers Schoenmaker en Veneman schetsten in een studie de verschillende historische perspectieven op zorg voor mensen met een verstandelijke beperking.Schoenmaker, Lisette en Veneman, Marjorie, "Een inclusieve samenleving", 2012Volgens hen werd tot 1970 de focus gelegd op de beperking zelf. Daarbij werd deze bijzondere doelgroep gezien als een groep patiënten die verzorging nodig had in een instituut dat ver van de bewoonde wereld lag. Na 1970 verschoof de aandacht naar wat mensen met een beperking kunnen leren. Dit in daartoe speciaal aangewezen instituten, zoals speciaal onderwijs of dagbesteding. Vanaf 1990 kreeg het idee van een inclusieve samenleving gestalte.

It takes two to tango

Hoewel de visie is veranderd, is het de vraag of de praktijk er ook zo uitziet, zo stellen Schoenmaker en Veneman terecht. Vreemd eigenlijk, maar wanneer zie je iemand met een beperking op straat? Ik bijna nooit. Af en toe zie ik ze bij een groepsuitje, naar bijvoorbeeld de dierentuin, maar verder maken ze geen deel uit van mijn dagelijks leven. Uit De participatiemonitor 2011 van Nivel blijkt dat steeds meer mensen met een beperking deelnemen aan activiteiten met mensen zonder een beperking, namelijk van 41% in 2006 naar 50% in 2010.

Nederlands instituut voor onderzoek van de gezondheidszorg, “Participatiemonitor 2011: Deelname aan de samenleving van mensen met een beperking en ouderen”, 2011Dat vind ik best een mooi percentage, maar duidt dat ook echt op een inclusievere samenleving?

'Er lijkt dus eerder sprake te zijn van aanpassing dan van integratie'

Hoewel over de participatie van mensen met een beperking het een en ander bekend is, lijkt dit andersom niet het geval. De deelname van mensen zonder beperking aan activiteiten met mensen met een beperking wordt nauwelijks in beeld gebracht. Ondanks dat Schoenmaker en Veneman spreken van integratie waarbij beide partijen zich aan elkaar aanpassen, lijkt er dus vooral meer aanpassing en assimilatie verlangd te worden van mensen met een beperking. ‘Ze’ mogen dan wel gebruik maken van ‘onze’ voorzieningen; zo bouw je natuurlijk geen sociaal netwerk op. En van echte inclusie is dan geen sprake.

(Niet) mijn probleem

Dat hield me tot ongeveer een jaar geleden nauwelijks bezig. Ik zag mensen met een beperking als een aparte groep, waarbij ik rekening moest houden met een andere omgang. Mensen waarbij ik me anders moest gedragen. Waarbij ik eerst alles moest weten over hun achtergrond, voordat ik met hen om kon gaan.

Totdat ik prachtige voorstellingen zag, en toneel mocht maken, met Jos. Jos vindt op het podium zijn weg wel. Ik hoef Jos niet te behandelen als een klein kind, maar hij dwingt me wel om helder te formuleren en communiceren. Ik kan misschien geen hoogdravend gesprek met hem voeren over toneel, maar hij voert sommige oefeningen beter uit dan ik. In mijn ogen is dat inclusie: open staan voor wat iemand anders kan inbrengen en daarin meegaan. Voor echte inclusie hebben we echter veel meer van dit soort ontmoetingen met een Jos nodig.