Burgerberaden: een middel om vertrouwen in de overheid terug te winnen?
Zo’n anderhalve week geleden heeft Nederland gestemd voor de Tweede Kamerverkiezingen. Een goede aanleiding om daarna een nieuwsbrief met als thema Bestuur & democratie te versturen, zo dachten we vooraf. Nu de uitslag bekend is, geldt dat misschien wel meer dan ooit. 'Verdrietig' en 'Geschrokken' zijn gehoorde reacties van mensen die niet blij zijn met de uitslag. Maar ook het tegenovergestelde: ‘Eindelijk verandering!’ en 'Een groep die al heel lang niet gehoord wordt, is nu eigenlijk aan het woord.' ‘Wat de uitslagen in ieder geval laten zien, is dat het heel makkelijk is om in je eigen politieke- en sociale bubbel te leven’, aldus Ton Baetens, partner en expert Bestuur en Democratie bij EMMA. Een belangrijke vraag die wat mij betreft uit de verkiezingen naar voren komt is: Luisteren we wel goed genoeg naar elkaar? Gaan we nog wel echt met elkaar in gesprek? En specifiek moet mensen die niet in onze eigen bubbel leven?
In deze nieuwsbrief hebben we daarom volop aandacht voor manieren waarop je goed kan luisteren naar wat er leeft onder de inwoners van Nederland én daar constructief mee aan de slag kan (via Burgerberaden, bijvoorbeeld). Aandacht voor de manier waarop ons publiek debat gevoerd zou moeten worden (Habermas). Maar ook aandacht voor de kracht van onze instituties, voor het belang van de rechtsstaat. En een leestip: Anne Applebaum, over totalitaire verleidingen.
Het publieke domein: de plek waar we onze samenleving vormgeven
Alles draait om politieke legitimiteit, aldus Jurgen Habermas. En die legitimiteit, die bouw je in de publieke ruimte. Door Habermas the public sphere genoemd: de overdrachtelijke plek waar en hoe het publieke debat plaatsvindt. Dit publieke domein - de logische tegenhanger van het privédomein - is de belangrijkste scharnier tussen politiek en maatschappij, volgens Habermas. Daar wisselen we namelijk met elkaar betekenissen uit, geven we onze samenleving vorm, en spreken we met elkaar af, of we ons aan wetten en voorschriften houden. Zo werken we dus aan samen leven.
Allerhande ontwikkelingen kunnen knagen aan de legitimiteit van de democratie. Denk aan de opkomende technocratie en de groeiende ongelijkheid. Ze ondermijnen het rechtvaardigheidsgevoel van burgers.Is er eigenlijk wel hoop? Jazeker. Habermas stelt dat een mix van actief burgerschap, open communicatie en het verspreiden van het geloof in het belang van instituties, onze democratie overeind houdt.
Lees hier meer over op Overheidvannu.nl
Burgerberaden uitgelegd: kijk de explainervideo
Burgerberaad Maastricht: een gezonde en veilige stad voor iedereen
De vraag: Hoe richten we de stad in zodat iedereen zich goed voelt?
‘Wat het burgerberaad in Maastricht uniek maakt is de vraag', aldus EMMA’s Tess. ‘Het is het eerste burgerberaad dat over de fysieke leefomgeving gaat. Het gaat echt over wat inwoners om zich heen zien in hun buurt en omgeving. Dat is denk ik ook een van de redenen dat er zoveel mensen aan willen meedoen'. Normaal reageert maximaal 2 procent van de mensen op een uitnodiging voor een burgerberaad. In Maastricht was dat 10 procent.
Het burgerberaad is net begonnen, maar wat Tess nu al merkt, is dat burgers heel enthousiast reageren op actieve werkvormen. Bij de gespreksvorm 'gesprek op voeten’ lopen deelnemers door de zaal en delen al lopend hun mening. Bijvoorbeeld: ik wil meer groen in Maastricht. Ben je het met die uitspraak eens? Dan ga je achter die persoon staan. Ben je het oneens? Dan kan je bijvoorbeeld een tegenovergestelde uitspraak doen. Op deze manier worden gesprekken dynamischer en hou je de energie in de groep. Ook is de groep op meerdere excursies geweest en de stad in gegaan. Tess: 'We kregen veel positieve feedback na deze bijeenkomst'.
Lees hier het artikel over het burgerberaad in het Limburgs Dagblad.
Inwonerberaad Middelburg: op zoek naar locaties voor woningen
Doel: Samen komen tot een kansenkaart kansrijke woningbouwlocaties
In Middelburg is EMMA's Ilse aan het einde gekomen van een inwonerberaad over woningbouwlocaties. De gemeente wilde experimenteren met een burgerberaad, dus heeft voor een lichte versie gekozen. Gelote inwoners kozen tijdens twee bijeenkomsten locaties die zij kansrijk vonden voor het bouwen van woningen. ‘Wat ik meeneem uit dit proces is dat voor het inzetten van loting niet altijd een heel burgerberaad nodig is. Het werkt ook goed in kleinere vormen van participatie. Ook bij twee bijeenkomsten zorgt loten voor een meer diverse groep aan tafel’, aldus Ilse.
Ilse viel op dat de sfeer van het burgerberaad heel goed was. ‘De catering tijdens de bijeenkomsten was heel goed geregeld. Mensen werden echt in de watten gelegd. Dat klinkt misschien klein, maar is een belangrijk onderdeel voor een fijne en constructieve sfeer'. Ook vanuit deelnemers kreeg ze dit terug. Deelnemer Petra Mekes zei over het burgerberaad: “Ik ben visueel beperkt en zal daarom niet snel uit mezelf deelnemen. Ik ben blij dat ik heb meegedaan. Ik ben het voor een groot deel met het voorstel eens. Nu hopen dat de gemeente er ook serieus mee omgaat. En de burgers blijft betrekken! Volgende keer doe ik weer graag mee. Ik heb het gevoel dat ik een nuttige bijdrage heb kunnen leveren.”
Lees hier het artikel over het burgerberaad in de BN De Stem: Middelburgers verrassen ambtenaren bij keuze voor bouwen van woningen.
Niet uitspraken maar stemmen laten de daadwerkelijke politieke kleur van een partij zien
Tijdens de verkiezingen stonden de kranten en social media vol met verkiezingsbeloften van politieke partijen. Maar in hoeverre komen deze beloften eigenlijk overeen met het stemgedrag van deze partijen? EMMA’s Lidwien van de Wijngaert onderzocht dit, met behulp van de Stemchecker. Zij ontdekte: Pieter Omtzigt en de BBB stemmen behoorlijk rechts, terwijl ze in hun campagnes juist het neutrale midden uitstraalden. Ook is een links blok zichtbaar, want veel linkse partijen stemmen vrijwel hetzelfde.
Tot slot
Vertrouwen is een schaars goed. Zoals een oud zegswijs al wist: het komt te voet en gaat te paard. Alle reden om daar – dus- zorgvuldig mee om te gaan. Door inwoners van Nederland te betrekken bij oplossingen. Door onze instituties serieus te nemen. Maar vooral, door met elkaar met respect te blijven debatteren over een nog beter Nederland.
Volgende maand versturen we een nieuwsbrief waarin we je meenemen in een ander maatschappelijk thema. Heb je nog vragen of opmerkingen? Stuur een mailtje naar redactie@emma.nl.
Vond je deze nieuwsbrief leuk en wil je ‘m tippen aan je vrienden of collega’s? Leuk! Je kan ‘m gewoon doorsturen.
Tot de volgende!
Ton Baetens
